فتح‌الله پاکروانفتحالله مشیر حضور، معروف به فتح‌الله پاکروان، یکی از سیاسیون دوران قاجار بود که مناصبی مثل نمایندگی مجلس ملی و استانداری خراسان و ... را برعهده داشت. ۱ - زندگینامهفرزند حاج میرزاکاظم مشیر لشکر در سال ۱۲۹۷ه. ق در تبریز به دنیا آمد. [۱]
عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی‌معاصر ایران، تهران، نشر گفتار، چاپ اول ۱۳۸۰، ج۱، ص۳۶۴.
مادرش دختر میرزا تقی‌خان امیرکبیر وزیر معروف ناصرالدین شاه قاجار بود. فتح‌الله پس از انجام تحصیلات مقدماتی، برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و از مدرسه نظامی سن‌سیر پاریس فارغ التحصیل گردید و به ایران بازگشت. [۲]
عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی‌معاصر ایران، تهران، نشر گفتار، چاپ اول ۱۳۸۰، ج۱، ص۳۶۴.
۲ - مشاغل ویفتحالله پاکروان مشاغل متعددی عهده‌دار بود برخی از مشاغل وی عبارتند از: ۲.۱ - خدمت در وزارت خارجهدر سال ۱۲۸۰ه. ش به خدمت در وزارت امورخارجه مشغول شد و پس از مدتی ژنرال قنسول ازمیر گردید. در آنجا با امینه دختر حسن‌خان مظاهر آشنا شد و با وی ازدواج نمود. [۳]
بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴هجری، تهران، انتشارات زوار، چاپ دوم، ۱۳۵۷، ج۵، ص۶۴.
در دوره دوم مجلس به نمایندگی مجلس شورای ملی برگزیده شد [۴]
عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی‌معاصر ایران، تهران، نشر گفتار، چاپ اول ۱۳۸۰، ج۱، ص۳۶۴.
و پس از پایان دوره نمایندگی، به عنوان وابسته نظامی به ترکیه و سپس روسیه رفت. [۵]
عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی‌معاصر ایران، تهران، نشر گفتار، چاپ اول ۱۳۸۰، ج۱، ص۳۶۴.
همچنین وزیر مختار ایران در مصر، اتریش، ایتالیا، مجارستان و چکسلواکی نیز بود. [۶]
پاکروان، فاطمه، خاطرات، ترجمه اسماعیل سلامی، تهران، انتشارات مهراندیش، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۴۱.
[۷]
عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی‌معاصر ایران، تهران، نشر گفتار، چاپ اول ۱۳۸۰، ص۳۶۴.
۲.۲ - استانداری خراساندر سال ۱۳۱۳ه. ش به ایران بازگشت و به استانداری خراسان منصوب شد. [۸]
پاکروان، فاطمه، خاطرات، ترجمه اسماعیل سلامی، تهران، انتشارات مهراندیش، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۴۱.
[۹]
عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی‌معاصر ایران، تهران، نشر گفتار، چاپ اول، ۱۳۸۰، ج۱، ص۳۶۴.
در ماجرای تغییر کلاه مردم به کلاه فرنگی، به خاطر اجرای طرح توسط پاکروان، تظاهرات و قیام مسجد گوهرشاد بوجود آمد که باعث به شهادت رسیدن بسیاری از زوار و مردم مشهد در داخل حرم مطهر حضرت امام رضا (علیه‌السّلام) شد. باقر عاقلی درباره نقش پاکروان در حادثه مسجد گوهرشاد چنین می‌گوید: «فتح‌الله پاکروان عقیده داشت که در مقابل مقاومت مردم باید اعمال قدرت نمود و به زور سرنیزه مردم را وادار ساخت که از کلاه فرنگی استفاده نمایند [۱۰]
عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴، ص۴۴۰.
». فتح‌الله پاکروان در ماجرای مسجد گوهرشاد محمدولی خان اسدی را متهم به تحریک آشوب در شهر مشهد کرد و به همین جهت اسدی از نیابت آستان قدس رضوی برکنار شد و سپس بازداشت گردید. [۱۱]
طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، تهران، نشر علم، چاپ دوم، ۱۳۷۳ج ۱، ص۲۷.
پس از خروج پاکروان از استانداری خراسان علی منصور نخست وزیر پیشین به استانداری و نیابت تولیت آستان قدس رضوی انتخاب گردید. [۱۲]
عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴، ص۴۸۳ و ۴۸۴.
۲.۳ - سفیر ایران در شورویدر سال ۱۳۲۰ه. ش به عنوان سفیر کبیر ایران در اتحاد جماهیر شوروی برگزیده شد. [۱۳]
عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی‌معاصر ایران، تهران، نشر گفتار، چاپ اول ۱۳۸۰، ج۱، ص۳۶۴.
همچنین وی از جمله بازداشت شدگان زمان دولت سهیلی بود که تبرئه گردید. [۱۴]
عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴، ص۵۰۵.
۲.۴ - سفیر ایران در ایتالیاوی مدتی نیز به عنوان کفیل وزارت امورخارجه بود. [۱۵]
عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴، ص۴۱۸ و ۴۲۸.
همچنین در سال ۱۳۲۴ه. ش همزمان با شکل‌گیری کابینه محسن صدر (صدرالاشراف) به فتح‌الله پاکروان پست وزارت پیشنهاد شد که مخالفت علماء با او به خاطر ماجرای کشتار مسجد گوهرشاد موجب انصراف نخست وزیر از این پیشنهاد گردید و او را به عنوان سفیر ایتالیا برگزیده شد و راهی رم گردید. [۱۶]
. گلشائیان، عباسقلی، خاطرات من، ۱۳۷۷، ص۷۵۲.
[۱۷]
پاکروان، فاطمه، پاکروان، فاطمه، خاطرات، ترجمه اسماعیل سلامی، تهران، انتشارات مهراندیش، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۴۲.
۳ - وفاتوی در سال ۱۳۳۰ه. ش درگذشت. [۱۸]
عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی‌معاصر ایران، تهران، نشر گفتار، چاپ اول ۱۳۸۰، ج۱، ص۳۶۵.
۴ - پانویس
۵ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «خاندان پاکروان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۰. رده‌های این صفحه : تاریخ ایران | تراجم | حکومت پهلوی | خاندان پاکروان | خاندان ها | خاندان های ایرانی | درگذشتگان سده 14 (شمسی) | رجال سیاسی عصر پهلوی | نظامیان عصر پهلوی | نمایندگان مجلس ملی | وزیران عصر پهلوی
|